Դիպլոմային Հովհաննես Թումանյանի «Սասունցի Դավիթ» էպոսը
Բովանդակություն
Ներածություն
Գլուխ 1. «Սասնա ծռեր» էպոսի գեղարվեստական մշակումների գեղարվեստական առանձնահատկությունները
Գլուխ 2. Հ. Թումանյանի «Սասունցի Դավիթ» էպոսը
Ա. Էպոսի թումանյանական մշակումը
Բ. Պոեմի սյուժեն և կերպարները
Մեթոդական մաս. «Սասունցի Դավիթ» պոեմի ուսուցումը դպրոցում
Եզրակացություն
Հատված
«Սասնա ծռերը» հայտնաբերել և ամբողջությամբ գրառել է Գարեգին Սրվանձտյանը 1873 թվականին Մշո Առնիստ գյուղում երեսփոխան Կրպոյից և հրատարակել Կ. Պոլսում («Գրոց ու բրոց» և «Սասունցի Դավիթ կամ Մհերի դուռ», 1874թ.): Երկրորդ տարբերակը 1886 թվականին Էջմիածնում գրի է առել Մանուկ Աբեղյանը` Նախո քեռի Մոկացուց և հրատարակել Շուշիում («Դավիթ և Մհեր», 1889թ.): Նորանոր տարբերակներ են գրառել Գ. Հովսեփյանը, Խ. Դադյանը, Ս. Հայկունին, Ա.Աբեղյանը, Ե.Լալայանը, Կ. Մելիք–Օհանջանյանը, Ա. Ղանալանյանը և ուրիշներ:
1938-39թթ. «Սասնա ծռերի» 1000-ամյա հոբելյանի առթիվ մինչ այդ գրառված 60-ից ավելի պատումների հիման վրա Մ. Աբեղյանի, Գ.Աբովի, Ա. Ղանալանյանի խմբագրությամբ հյուսվել-կազմվել է մեկ միասնական համահավաք բնագիր («Սասունցի Դավիթ», 1939թ.): Վեպի մեկ այլ համահավաք բնագիր է կազմել Տ. Չիթունին Փարիզում («Սասունական», 1942թ.):
Ձեռնարկելով հայկական ժողովրդական էպոսի մշակումը` Իսահակյանը պատահականորեն չի ընտրել էպոսի չորրորդ ճյուղը: Դեռևս «Մասսա Մանուկը» և «Ուստա Կարոն» գրելիս բանաստեղծի պատկերացումներում Սասնա տան վերջին ժառանգը հառնել է որպես հայ աշխատավոր ժողովրդի շահերի պաշտպան: Սակայն, այնուհանդերձ, սկզբում Մհերի պատկերը դեռևս այնքան հստակ չէր ձևակերպված նրա մտքում: Դրանով պետք է բացատրել նրա վարանումներն ու տատանումները մինչև պոեմը գրելը: Հետզհետե Իսահակյանի մտածողության մեջ ավելի կոնկրետանում է Մհերը` իր սոցիալական բողոքով: Ռամկի ազատության ժամը հնչեցնող Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը վերջ է դնում բանաստեղծի վարանումներին, և նա իրականացնում է իր վաղեմի մտահաղացումը, գրում է «Սասմա Մհեր» վիպերգը: Վերջինս 1922 թ. տպագրվում է Վիեննայում, սակայն, հեղինակը, դժգոհ մնալով գեղարվեստական կատարումից, վերամշակում է այն` տպագրելով 1938 թ. Երևանում:
Իսահակյանը հայկական ժողովրդական էպոսի մշակման գործում հանդես է բերել ինքնուրույն մոտեցում: Մանրամասների մեջ շեղվելով ժողովրդական սկզբնաղբյուրից` նա հարազատ է մնացել էպոսի էությանն ու ոգուն: Ինչպես իրավացիորեն նկատել է գրականագետ Գ. Հովհաննիսյանը, «Էպոսում հայրենի երկրի անկախության և աշխարհի վերակառուցման գաղափարները օրգանապես միաձուլված են ու հանգուցված: Այդ հանգույցից էլ սկսում է Իսահակյանը և ծավալվելով` մշակումը հագեցնում սոցիալական շերտերով: «Սասմա Մհերը» ժողովրդի հավատի ու սպասման ծնունդ է. այդ մշակումով Մհերի ճյուղը ճեղքեց էպոսի միջուկը և կյանք ելավ` զինված նոր լիցքով ու կորովով»: Հիանալի հասկանալով և ըմբռնելով պատմության ճիշտ ընթացքը, միևնույն ժամանակ հարազատ մնալով էպոսի ոգուն` բանաստեղծը դուրս է բերում Մհերին Ագռավու Քարից որպես աշխատավոր ժողովրդի իրավունքների պաշտպանի: Եթե Դավիթը հիմնականում պայքարում է օտար նվաճողների դեմ` պաշտպանելով իր երկրի անկախությունը, ապա նրա որդին` Մհերը, ձգտում է իրականացնել մարդկության դարավոր երազանքը: Այս իմաստով կարելի է ասել, որ Թումանյանի և Իսահակյանի` էպոսի մշակումները լրացնում են միմյանց:
Գրականության ցանկ
1. Աբեղյան Մ., Հայ ժողովրդական վեպը, Թիֆլիս, 1908:
2. «Ազգային դյուցազնական աշխարհ», Թիֆլիս, 1880:
3. Բալասանյան Գր., Ասլի Մելիք և Սանասար, Թիֆլիս, 1898:
4. Բալասանյան Գր., Առյուծաձև Մհեր, Մոսկվա, 1889, Սասունցի Դավիթ, Թիֆլիս, 1904:
5. Բալասանյան Գր., Սասունցի Դավիթ, Թիֆլիս, 1904:
6. Գրիգորյան Գ., Էպոսի ժանրային հատկանիշները, Երևան, 1985:
7. Դոլուխանյան Ա., Հայ գրականության պատմություն, Երևան, 2006:
8. Դոլուխանյան Ա., Հայ գրականության պատմություն, Երևան, 2006:
9. Եղիազարյան Ա., «Սասնա ծռերի» պոետիկան, Երևան, 1999:
